Zwrot nawiązki przez ubezpieczyciela

Jeżeli byłeś sprawcą wypadku komunikacyjnego, musisz liczyć się z tym, że w sprawie karnej zostanie orzeczony środek kompensacyjny w postaci obowiązku zapłaty nawiązki na rzecz pokrzywdzonego.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, iż nawiązka jest to samodzielny środek, który w wyniku nowelizacji kodeksu karnego  ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. został przesunięty do odrębnego rozdziału Kodeksu Karnego i formalnie został usunięty z katalogu środków karnych.  

Pomimo tego, iż  począwszy od dnia 1 lipca 2015 r. (wejście w życie wspomnianej wyżej nowelizacji Kodeksu karnego) nawiązka została zaliczona do grona środka kompensacyjnych, co miało przesądzać o nadaniu jej przede wszystkim charakteru odszkodowawczego, to mimo wszystko najtrafniejszy wydaje się być jednak pogląd o jej niejednolitym charakterze; penalnym, kompensacyjnym, zadośćuczynienia za krzywdę. 

Po zmianach przepisów orzeczenie nawiązki może mieć charakter fakultatywny jak i obligatoryjny, przy czym w przypadku możliwości orzeczenia nawiązki, wniosek o jej orzeczenie nie jest niezbędny, a sąd może w oparciu o własne przekonanie uznać konieczność jej zasądzenia.

Dobra wiadomość jest jednak taka, że jeżeli spowodowałeś wypadek komunikacyjny a w sprawie karnej został  orzeczony środek kompensacyjny w postaci  obowiązku zapłaty nawiązki na rzecz pokrzywdzonego to możesz na drodze postępowania cywilnego dochodzić jej zwrotu od ubezpieczyciela z tytułu posiadanej polisy OC.

Ubezpieczyciele co prawda najczęściej odmawiają zwrotu zapłaconej przez sprawcę zdarzenia nawiązki powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone  w chwale z dnia 21 grudnia 2016 r., sygn. III CZP 129/06 zgodnie z którym “sprawca wypadku komunikacyjnego, od którego zasądzono nawiązkę na podstawie art. 46 § 2 k.k. i art. 48 k.k., nie może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia  odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów – zwrotu nawiązki zapłaconej pokrzywdzonemu”, nie mniej jednak w świetle uchwały z dnia 13 lipca 2011r., sygn. III CZP 31/11 pogląd ten nie pozostaje aktualny. 

W kolejnej uchwale Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że „Sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny polegający na obowiązku naprawienia szkody, może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów – zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego.”

W uzasadnieniu przywołanego wyżej orzeczenia orzeczenia Sądu Najwyższego wskazano, iż niezaprzeczalnym jest, że obowiązek naprawienia szkody pełni funkcję penalną i funkcja ta niewątpliwie ma istotne znaczenie, nie mniej jednak nie oznacza to, iż funkcja penalna jest jedyną lub że wykazuje przewagę nad funkcją kompensacyjną. Wręcz przeciwnie Sąd Najwyższy wskazał, iż funkcja kompensacyjna środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody lub nawiązki ma przewagę nad jego penalnym i resocjalizacyjnym charakterem. Środki karne w postaci obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązka zmierzają do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Ich zasadniczym celem jest stworzenie pokrzywdzonemu możliwości rekompensaty szkody lub naprawienia krzywdy bez konieczności uruchamiania alternatywnego procesu adhezyjnego lub odrębnego powództwa cywilnego.

Zgodnie z treścią art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych na posiadaczu pojazdu mechanicznego ciąży obowiązek zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. 

Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.

Żaden z przepisów przywołanej wyżej ustawy nie wyłącza odpowiedzialności ubezpieczyciela w sytuacji, gdy obowiązek zapłaty nawiązki został orzeczony w ramach prowadzonego postępowania karnego, wobec czego należy uznać, iż ubezpieczyciel zobowiązany jest do jej zwrotu w przypadku gdy świadczenie to zostało już uiszczone przez sprawcę wypadku.