Prywatne szkoły i przedszkola – czesne za okres wakacyjny niezgodne z prawem

Szkoły oraz przedszkola niepubliczne funkcjonują w Polsce już od wielu, ale ich działalność zaczęła się rozwijać na szerszą skalę dopiero po zmianach ustrojowych w 1989 r. Placówki prywatne  niewątpliwie stanowią alternatywne dla szkół i przedszkoli publicznych a ich popularność z roku na rok rośnie. Powodem rosnącego zainteresowania placówek prywatnych są przede wszystkim – niewielkie grupy, wysoka jakość nauczania, wyspecjalizowane programy nauki języków obcych oraz zaangażowana kadra nauczycielska. 

Placówki prywatne swoje usługi świadczą w oparciu o umowę o świadczenie usług edukacyjnych ( o nauczanie). Z uwagi na to, iż umowa ta zbliżona jest swoim charakterem do umowy zlecenia, zastosowanie do niej będą miały uregulowania dotyczące umowy zlecenia. 

Umowa o świadczenie usług edukacyjnych jest typową umową adhezyjną, w której to jeden z kontrahentów jako silniejszy ekonomicznie określa jej najważniejsze warunki, drugiemu pozostaje zaś możliwość przystąpienia do umowy lub rezygnacja z jej zawarcia.

Silniejsza pozycja szkół i przedszkoli prywatnych skutkuje tym, iż placówki te w zawieranych umowach zmuszają rodziców do uiszczania opłat (czesnego) także za miesiące, w których placówki te są zamknięte i nie świadczą usług, chociaż jest to praktyka niezgodna z prawem. 

Wskazać należy, iż ugruntowany w doktrynie jest pogląd, potwierdzony także przez Urząd Ochrony Konkurenci i Konsumentów, iż placówki szkolne/ wychowawcze nie mają prawa żądać i naliczać czesnego za okres, w którym nie świadczą usług.  W rejestrze klauzul niedozwolonych, czyli uznanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedopuszczalne, można już znaleźć postanowienia umowne, w których szkoła zobowiązuje uczniów do opłat za wakacje. Klauzula nr 1921 brzmi: „W okresie wakacyjnym, tj. za lipiec, sierpień, wrzesień, student uiszcza niepełne czesne w wysokości 75 proc. pełnej stawki miesięcznej”. Klauzule tę można uznać za odpowiednik niedozwolonego postanowienia umownego wskazanego w art. 385³ pkt 22 kodeksu cywilnego. 

W świetle przywołanego wyżej przepisu niedozwolone są postanowienia umowne, które przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania zobowiązania przez jego kontrahenta. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż zgodnie z zasadą wzajemności, obciążanie konsumenta stawką czesnego powinno następować tylko w razie realizacji świadczenia wzajemnego.

Co zrobić jednak w sytuacji kiedy szkoła bądź przedszkole wymaga od rodzica zapłaty czesnego za okres wakacyjny, albo czesne to już zostało zapłacone ? 

W pierwszej kolejności należałoby zwrócić się dyrekcji placówki z wnioskiem o zaniechanie poboru czesnego za okres wakacyjny lub jeżeli zostało ono już uiszczone, wezwać do jego zwrotu. Jeżeli tego typu wniosek nie spotka się z aprobatą dyrekcji, warto poprosić o interwencje miejskiego lub powiatowego rzecznika praw konsumentów.

Jeżeli interwencja rzecznika praw konsumentów okaże się także nieskuteczna, nie pozostaje nam nic innego jak skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego. Rodzic, który zapłacił czesne za okres wakacyjny, może bowiem domagać się od szkoły lub przedszkola jego zwrotu.